د "توحيد" د بڼو تر مېنځ توپير

ربوبيه د عربي له رب څخه اخستل سوئ دئ. او پر دې باندي ټينګهټينگه عقيده درلودل دي، چي ستر څښتن د هر شي رب (پالونکئ) دئ او بې له هغه بل پالونکئ نه سته او وايو، چي ستر څښتن خالق دئ، رازق دئ، مالک دئ، رحمان، رحيم دئ او قادر دئ، هر راز چي يې اراده وي هغه کار کېږي، چي کفار او شيطان يې هم په دغو ځانګړنوځانگړنو اعتراف کوي.

پر دې باندي ټينګهټينگه عقيده ساتل دي، چي يوازي ستر څښتن معبود دئ او له هغه پرته بل معبود نه سته، ټوله مينه، بېره، اخلاص او رجا په ستر څښتن پوري مرتبط دي، چي د همدې توحيد له بابته يې اسلام او جهاد ته د دعوت له پاره پېغمبران او الهي استازي را استولي دي.

پر دې باندي ټينګټينگ ګروهگروه عقيده درلوول، چي ستر څښتن په ټولو کماليه صفاتو متصف دئ، د ټولو نقص لرونکو صفاتو څخه سپېڅلئ او پاک دئ او هغه ذات پخپلو نومونو او صفاتو کي واحد او لاشريک دئ. که د توحيد و لغت ته څه په ځير سره و ګوروگورو او ښه يې سره و شنوو کرار کرار مو د فکر روښنايي ډېرېږي او خامخا به په فکر کي را وګرځي،وگرځي، چي هيڅ يو کار هغه که لوئ او که کوچنى وي بېله يوه مسئوله نه سي اجراء کېدلاى. که مو پام وي، چي په يوه ښوونځي کي دوه ستر او تکړه استادان وي د هغې ښوونځي په داخل کي حتمي د اختلافاتو اور بل وي، ځکه يو پر بل تن نه ور کوي او يو ؤ بل ډېرنۍ خبري سره ردوي، په يوه اداره کي دوه يا ډېر رئيسان نه سره چلېږي، په يو لښکر کي دوه لښکر مشران او سپه سالاران نه سره سمېږي او په يوه هيواد کي دوه پاچيان نه سره جوړېږي. په ټولو صورتونو کي که دوئ هر څوني ښه ګوزارهگوزاره سره و کړي، خو په افکارو کي يې اختلاف موجود وي. په يوه ځاى کي که ښه انسجام، انتظام او برابري موجوده وي، هلته به حتمي د يوه مشر تر ادارې لاندي چاري رواني وي، دا خبري ستر څښتن په دغه لاندني کلام کي په ښه تابلو کي را څرګنديڅرگندي کړي دي:

ژباړه:- که په دغه مځکه او آسمان کي له الله جل جلاله څخه پرته دوه خدايان واى؛ نو حتمي به د دواړو نظم او انسجام ګډوډگډوډ سوئ واى؛ نو د عرش څښتن الله جل جلاله له هغه څه څخه سپېڅلئ دئ، چي مشرکان يې بيانوي.

دغه پورتنى آيت د خدايانو او آلهه وو د تعدد او ډېروالي پر ترديد او ابطال ښکاره او روڼ دليل دئ. که څه غور و کړو عبادت په اصل کي د کامل تذلل نوم دئ او دا تذلل بنده د هغه چا په مقابل کي د ځان له پاره اختيارولاى سي، چي هغه پخپل ذات او صفاتو کي له هره حيثه کامل او شامل وي، چي موږ دغه ځانګړنهځانگړنه يوازي د الله جل جلاله له پاره تثبيت بولو. په اصطلاح کي هغه کړنه او وينا ده، چي ستر څښتن ته ډېر منلئ وي او ستر څښتن يې په اجراء کولو سره راضي کېږي.

اوس به فرض کړو، چي که په مځکه او آسمانونو کي دوه خدايان واى، که هغوئ سره برابر واى؛ نو د عالم تخليق او ټوله تدابر به کله د دوئ په اتفاق سره کېدلاى او يا به کله د دوئ په منځ کي اختلاف پيدا کېدلاى. که سره متفق سوي واى؛ نو دوه احتماله سته، چي يا خو يوه په يوازي ځان سره کارونه نه سواى سمبالولاى، دواړو په ګډهگډه و دغه کار کولو ته مخه کړې وه، په دې صورت کي يو هم د کامل قدرت څښتن نه وو. په دوهم صورت کي به يوه خداى ټوله کارونه پخپله اجراء کولاى سواى او دوهم يې بې کاره پاته کېدئ، په داسي حال کي، چي بې کاري غفلت دئ او الله جل جلاله له غفلت څخه سپېڅلئ دئ. له دې ځايه موږ د يوه خداى په منلو مجبوره کېږو او د وحدانيت په منلو مکلف کېږو. که دا دوه خدايان سره په اتفاق نه واى؛ نو يوه به د بل په مقابل کي اختلاف کولاى، چي يو به يې بريالى کېدلاى هغه بل به عاجز کېدلاى او له خپلي ارادې څخه به يې لاس اخيستلاى. په دې صورت کي به لومړى خداى او دوهم به خداى نه وي، له دې ځايه مو بيا هم پر وحدانيت د اعتبار ګروهگروه را ټينګويټينگوي او له الحاده به لاس پر سر کېږو.

هغه د لوئ عرش څښتن دئ او د ده په پاچيي کي هيڅوک ځايېدلاى نه سي، دى يو خپلواک پاچا دئ. څنګه،څنگه، چي پر يوه اقليم دوه کسان پاچيي نه سي کولاى؛ نو څنګهڅنگه به د يوه کل مختاره حکمران په پاچيي کي نور مجازي خدايان ځاى پيدا کړي؟

ژباړه:- الله جل جلاله هغه ذات دئ، چي مځکه يې ستاسي له پاره د استوګنياستوگني ځاى ګرځولئگرځولئ دئ او آسمان يې در باندي چت ګرځولئگرځولئ دئ اوستاسي شکلونه يې جوړ کړي دي؛ نو څه ښه شکلونه يې جوړ کړي دي او ښه پاکيزه خوراکونه يې در کړي دي، همدا الله جل جلاله ستاسي رب دئ؛ نو الله جل جلاله د ډېرو برکتونو خاوند دئ، چي د ټولو مخلوقاتو رب (پالونکئ) دئ.

ستاسي د دغه کور چت او فرش يو او بل ته لاس ور کوي او په ګډهگډه کار کوي، يو اوبه را اوروي، بل دانه او مېوه راشنه کوي او په دې ترتيب ستا له پاره د داسي پاک رزق انتظام کوي، چي ته يې هم له رنګه،رنگه، هم له خونده او هم له بويه لذت اخلې، ستاسي اړتياوو ته جواب وايي او ستا د ژوند او بقا عوامل برابر وي. هغه ذات، چي د آسمان، مځکي او ستا تر منځ يې دا يووالئ او تناسق را پيدا کړئ، هماغه ستاسي رب او د عالمونو رب دئ.