د "پياز" د بڼو تر مېنځ توپير

[[دوتنه:Allium cepa viviparum 003.JPG|بټنوک|کيڼ|''Allium cepa'' var. ''proliferum'', Top Onion]]

 

'''پياز''' د خوراك وړ يو بوټى دى چې د سابو له ډېرو مهمو او ارزښتمنو بوټو نه ګڼل كيږي .

د خوندورو او ګټورو سابو له شمېر نه پياز هم د بېلابېلو ناروغيو په [[درملنه]] كې او هم د [[بدن]] د پياوړتيا لپاره ګټور دى . پياز يو داسې هېښنده بوټى دى ، چې هېڅ داسې يوه د كور مېرمن او اشپز به نه وي چې له پيازو نه به په پخلي او خواړو كې كار وانخلي . پياز په سلاټو ، [[ښوروا]] ، [[سوپ]] ، پټاټو ، قورمې ، غوښې ، [[پلو]] او نورو بېلابېلو خواړو كې كاريږي . همدا راز زموږ په ګران هېواد [[افغانستان]] كې د پيازو له شنو پاڼو نه پيره كي هم پخوي چې ډېر خوندور وي . دغه خوندور او اشتها راپاروونكى بوټى هم خام او هم پوخ خوړول كيږي . موږ انسانان د پيازو له خوراك او كارونې سره دومره روږدي شوي يو ، چې ډېرى وختونه مو هېر وي چې د كال په هر موسم كې داسې ارزانه او اغېزمن درمل ته لاسرسى لرو چې هر څوك يې د بېلابېلو ناروغيو سره په مبارزه كې كارولاى شي .

پياز د يوې درملوونكې وسيلې په توګه له ډېرو پخوا زمانو نه راهيسې كاريږي . ددغه بوټي كمپېښه ( نايابه ) روغتيايي ځانګړتياوې ان لرغونو مصريانو ته او د لرغوني روم امپراتورۍ په وختونو كې لا خلكو ته مالومې وې . پياز او د هغه كارونه څه دپاسه څلور زره كلن [[تاريخ]] لري .

 

اوسمهال پياز نږدې په ټوله نړۍ كې كرل كيږي . د پيازو په تركيب كې ځينې نايټروجني مواد او ځينې قندونه ، چې له هغه شمېر نه [[ګلوكوز]] ، [[فروكتوز]] ، [[ساكاروز]] او [[مالتوز]] دي ، شتون لري . سربېره پر دې په هغه كې [[كلسيم]] ، [[وسپنه]] ، او [[فاسفورس ( فاسفور )]] هم شته چې د انسان د بدن لپاره ډېر ګټور دي . د ساري په توګه د پيازو په ځينو ډولونو كې وسپنه ډېره ده چې د انسان د وينې تركيب ښه كوي او كلسيم يې د هډوكو په كلكولو كې مرسته كوي . همدا راز د پيازو په تركيب كې د ايتر ( اثير ) غوړي ، [[البومين]] ، د C [[ويټامين]] او مايې هم شته . دغه ډېر خوندور او ګټور بوټى د ګېډې او كولمو په كار او فعاليت كې مرسته كوي . پر نورو ډېرو روغتيايې ځانګړنو سربېره ، د پيازو دا ميكروبي ضد ځانګړنه خو نږدې هر سړي ته مالومه ده چې د والګي په درملنه كې خورا اغېزمن دى .

 

[[File:Pyaz shalgahi1.JPG|thumb|پیاز در شلگهی دزفول ]]

[[File:Piyaz shalgahi.JPG|thumb|پیاز دزفول 1390]]

# پ . ا . كوسېف ، د روغتيا بښونكو بوټو بشپړ لارښود ، ۲۰۰۱ ز كال ماسكو چاپ ، ۶۵ مخ .

# يوليا ساوېلووا ، [[هوږه]] او پياز ، ۲۰۰۶ ز كال ماسكو چاپ ، ۵ او ۶ مخونه .