د "د افغانستان ژبې" د بڼو تر مېنځ توپير

Content deleted Content added
د سمون لنډیز نسته
د سمون لنډیز نسته
۶ کرښه:
| style="text-align:center;" colspan="2"|[[File:Ethnolinguistic Groups in Afghanistan.png|300px]]
|-
! align="right" valign="top" |د افغانستان رسمیرسمي ژبې
|[[پښتو]] <br />[[پاړسي|دري]]
|-
! align="right" valign="top" |د افغانستان مهم ژبې
|ازبکیاوزبکي ژبه<br />تورکمنیتورکمني ژبه<br />بلوچیبلوڅي ژبه <br />تاجیکی ژبه<br />قرغزی ژبه
|-
|}
۲۹ کرښه:
==اوزبکی ژبه==
[[File:1942 navoi mixedperf nh.jpeg|150px|thumb|left| نظام الدین على شير نوایی]]
ازبکیاوزبکي ژبه د لویدیځلویدیځې د ترکیتورکي ژبو څخه دهشمېرل کېږي، د اوزبکي ژبې يو چیګړدو د [[افغانستان]] په شمال کیکې هم ویل کېږي. په [[افغانستان]] کیکې د ازبکیاوزبکي ویلونکیویوونکيو شمېر ۱۱يو میلیون تنو ته رسېږې. ازبکاناوزبکان په [[افغانستان]] کیکې د ازبکیاوزبکي لیکنې لپاره د عربیعربي تورو څخه کار اخلی، خو ازبکیاوزبکي الفبې همابېڅې د سیریلیک او لاتین ژبو د تورو څخه هم کار اخیستلای شیشي.
ازبکیاوزبکي ادبیات په [[افغانستان]] کیکې په ځانګړي ډول د تیمورانوګوډ دتېمور حکمرانانو په وخت کې د هرات په ښار کی پراختیا کولهومومله. په ۱۵۱۵مې زېږدي پېړۍ کې [[هرات]] او شمرقندثمرقند د سيمو د ژبو مهم ادبیادبي او ثقافتیثقافتي مرکزونه ولو. [[نظام الدین علىعلي شيرشېر هرویهروي]] د ازبکاوزبکانو تر ټولو مشهور شاعر ووو، چیچې د نوایینوایي په نوم هم یادېږینومېدلی. نوایینوایي خپل اثرونه په ځانګړیځانګړي ډول په چاغاتايچغتايي زپهژپه ولیکل. مګرخو څو اثرونهليکلي ییاثار چیېې په [[پاړسي|فارسیفارسي]]، هندیهندي او [[عربي ژبه|عربیعربي]] ژبو ولیکلهم شولليکل همشوي شتهدي .
 
 
 
 
==تورکمنینورستاني ژبه==
 
نورستانینورستاني ژبېژبه د هندو- اریانیآریاني ژبو څخه دیيوه شمال ـ ختيځه ژبه ده چی د افغانستان په ختیځ کیکې د نورستان په ولایت کیکې ویل کېږیکېږي. په افغانستان کیکې تقریبًاشاوخوا ۲۵۰۰۰ دتنه نورستانید ژبې ویونکیویونکي شته.
==نورستانی ژبې==
==تورکمني ژبه==
نورستانی ژبې د هندو- اریانی ژبو څخه دی چی د افغانستان په ختیځ کی د نورستان په ولایت کی ویل کېږی. په افغانستان کی تقریبًا ۲۵۰۰۰ د نورستانی ژبې ویونکی شته.
==تورکمنی ژبه==
[[File:Magtimguli Pyragy.jpg|150px|thumb|left| مخدومقلی فراغی]]
تورکمنیتورکمني ژبه د ترکیتورکي ژبو څخه يوه شمالي مغلي ژبه ده چیچې د همدې ژبې يو ګړدود د نن سبا [[افغانستان]] په شمال کیکې هم ویل کېږي. افغانستان په نننی وخت کې تقریبًاشاوخوا ۳۸۰،۰۰۰ ترکمنیتنه تورکمن وګړي لري چې په دغه ژبې اوسېدونکي لریغږېږي. په ترکمنیتورکمني ژبه کې تر ۱۹۲۹ زېږد کال پورې عربیعربي توریتوري کارېدلیکارېدل. اواوس د ۱۹۲۹ زېږدي کال څخه تر ۱۹۹۱ زېږدي کال پورې د [[سیریلیک]] د تورو څخه کار اخیستل کېدهکېږي.
مخدومقلی[[مخدوم فراغیقلي فراغي]] د ترکمنیانوتورکمنانو تر ټولو مشهور روحنیروحاني مشر او شاعر ووو. هغه په ۱۷۳۳ زېږدي کال کې په [[ایران]] کې زېږېدلیوزېږېد. مخدومقلیمخدوم قلي فراغیفراغي خپل اثرونه په ځانګري ډول په چاغاتایچغتايي ژبه ولیکلليکلي.
 
 
Line ۵۳ ⟶ ۵۲:
 
 
==بلوچیبلوڅي ژبه==
بلوچیبلوڅي ژبه د اریانیاریاني ژبو څخه يوه شما لوېديځه ژبه ده چیچې د [[افغانستان]] په جنوبسوېل، کیايران او پاکستان کې ویل کېږي. د بلوچیبلوڅي الفبېژبې ابېڅې د [[عربي ژبه|عربیعربي]] (اردواوردو) تورو څخه جوړه شوې. ، چيد دتوروتورو د ( فونيمونو )شمېر يې ۲۳ ته رسيږي. دغه ژبه شپږ لهجېګړدوده لریلري او د رقشانیرقشاني لهخه،ګړدود، لشاریلشاري لهجهګړدود او لوټونیلوټوني لهخهګړدود ېې د مهمو لهخوګړدودونو څخهله کتاره ګڼل کېږیکېږي. په [[افغانستان]] کې بلوچیبلوڅي ژبه په ځانګړي ډول د نیمروز په ولایت کیکې او د [[د هلمند ولايت|هلمند]] په ولایت کې ویلويوونکي لري کېږي. دغه ژبه په ۱۹۷۸ زېږدي کال کې د [[افغانستان]] ملیپه سيمه ييزو ژبو کې رسمي ژبه شوه.
 
==سرچینې==