لوک سبها

لوک سبھا/ ولسي جرګه
	د ولسي جرګې شپاړسمه
ډول
ډول	ولسي جرګه of the هندي پارلمان
الانتخابات
نظام انتخابي	First past the post
آخر انتخابات	7 اپریل – 12 مۍ 2014ز
الشعار
	د دین دوره بدلول
د غونډې ځای
وېب‌پاڼه	loksabha.nic.in
	سمول

لوک سبھا
	سولہویں لوک سبھا
ډول
ډول	ایوان زیریں of the بھارتی پارلیمان
الانتخابات
نظام انتخابي	First past the post
آخر انتخابات	7 اپریل – 12 مئی 2014ء
الشعار
	धर्मचक्रपरिवर्तनाय
د غونډې ځای
وېب‌پاڼه	loksabha.nic.in
	سمول

لوک سبھا د هند د پارلمان ولسي جرګه ده په داسې حال کې چې د هند د پارلمان مشرانو جرګه راجیا سبا بلل کیږي. لوک سبھا د هغو غړو څخه جوړه ده چې په مستقیم ډول د هند د اتباعو له خوا نېغ په نېغه د رایې پر بنسټ ټاکل کیږي. د هند د اساسي قانون له مخې په ولسي جرګه کې د غړو ډېر شمېر ۵۵۲ تنه وي، چې له دې جملې څخه ۵۳۰ غړي کولای شي د بېلابېلو ایالتونو استازیتوب وکړي او ۲۰ غړي د مرکزي فدرالي ایالتونو استازیتوب وکړي. په جرګه کې د کافي نمایندګۍ په صورت کې، د هند ولسمشر کولی شي دوه استازي لوک سبا ته وټاکي هغه هم که ولشمشر يې وغواړي.

غړي د ایالتونو په منځ کې په داسې ډول ټاکل کیږي چې د هر ایالت لپاره د نومول شوو څوکیو شمېر او د ایالت نفوس ترمنځ عملي تناسب شتون لري او دا په ټولو ایالتونو کې پلي کیږي( مطلب څوکۍ د نفوس له مخې ورکول کيږي، نه د ايالت په سر). که څه هم په اوسني پارلمان کې د ایالتونو د نفوس له مخې د څوکیو شمېر وېشل شوی، د شمالي هند استازیتوب د سویلي هند په پرتله خورا کم دی. په داسې حال کې چې د تاميل ناډو څلور سویلي ایالتونه، آندرا پردیش ، کرناټکا او کیرالا ، د هېواد د ټول نفوس یوازې 21 ٪ کيږي، د لوک سبھا 129 څوکۍ ورکړل شوي شوي، د اترپردیش او بهار تر ټولو ډېر نفوس لرونکي ایالتونه دي. نفوس يې د هېواد د ټول نفوس 25.1 ٪جوړوي، یوازې 120 څوکۍ ترلاسه کوي. اوس مهال په ولسي جرګه کې د غړو شمېر ۵۴۵ دی، چې په کې ولسمشر او عوامي هند ټولنې دوه نومول شوي غړي شامل دي.

تاریخ سمول

د 1858 څخه تر 1947 پورې، د برتانوي هندي برصغیر ډېره برخه د برتانوي هند تر واکمنۍ لاندې وه. ^[۱] په عین وخت کې په برصغیر کې د برتانیې پارلمان په سیمه کې فرمانونه صادرول. د هند د بهرنیو چارو وزیر او د هند کونسل د برتانیا له پارلمان سره مرسته وکړه. د هند ګورنر جنرال د هند اجرائيه شورا هم جوړه کړه چې د برتانوي حکومت لوړ پوړي افسران پکې شامل وو. د هند د پارلمان د 1861کال د قانون له مخې، یوه مقننه قوه جوړه شوه چې د غیر رسمي افسرانو او یوه مجلس څخه جوړه وه. د ۱۸۹۲ کال د هند د مجلس قانون د برتانوي هند په ټولو ولایتونو او سیمو کې مدیره هیئت وټاکه او د مجلس د مدیره هیئت واکونه یې ډېر کړل، که څه هم په دې کار سره د هندوستاني وګړو استازيتوب اضافه شو، خو بيا يې هم واکونه ډېر کم و. وروسته، د 1909 د مینټو مارلي اصلاحات او د هند حکومت قانون، 1919 د هندیانو استازیتوب نور هم زیات کړ. د هند حکومت قانون، 1935 ايالتي خپلواکي معرفي کړه او په هند کې یې د فدرالي جوړښت مفهوم معرفي کړ. ^[۲] د جولای په 18، 1947، د برتانیا پارلمان د هند د خپلواکۍ قانون، 1947 تصویب کړ، چې له مخې یې برتانوي هند په خپلواکو هېوادونو وېشل شوی و، پرته له نوابي ایالتونو ؛ هند او پاکستان او دواړه د خپلو نویو اساسي قانونونو تر جوړولو پورې د بریتانیا تر واکمنۍ لاندې دوه واکمنان شول. مقننه قوه هم د دواړو هېوادونو لپاره په دوو برخو وېشل شوې وه او واکونه يې په منځ کې وېشل شوي وو. د هند اساسي قانون د ۱۹۴۹ کال د نوامبر په ۲۶ ومنل شو او د ۱۹۵۰ کال د جنورۍ په ۲۶ نافذ شو او په دې توګه هند یو آزاد، دیموکراتیک او جمهوري هېواد شو. اساسي قانون هغه بنسټیز اصول په ګوته کوي چې د هند د حکومت نوی جوړښت ولاړ دی او دا اساسي قانون په هغو نوابي ایالتونو هم پلي کیږي چې له پاکستان سره یوځای شوي نه دي. د هند د اساسي قانون د 79 مادې د 5 - اتحادیې لاندې، د هند پارلمان د هند له ولسمشر او دوو مجلسونو (لوک سبا او راجیا سبا ) څخه جوړ دی. لوک سبھا د هاوس آف کامنز او راجیه سبا په نوم یادیږي ^[۳] په خپلواکه هند کې لومړۍ عمومي ټاکنې د 25 اکتوبر 1951 څخه تر 21 فبروري 1952 پورې ترسره شوې او لومړۍ لوک سبھا د 17 اپریل 1952 کې جوړه شوه.

د ولسي جرګې غونډې
غونډه	د ترسره کېدو نیټه
لومړی	۱۳ مې ۱۹۵۲
دوهم	اپریل ۱۹۵۷
دریم	اپریل ۱۹۶۲
څلورم	مارچ ۱۹۶۷
پنځم	مارچ ۱۹۷۱
شپږم	مارچ ۱۹۷۷
اووم	جنوري ۱۹۸۰
اتم	ډسمبر ۱۹۸۴
نهم	دسمبر ۱۹۸۹
لسم	جون ۱۹۹۱
یوولسم	می ۱۹۹۶
دولسم	مارچ ۱۹۹۸
دیارلسم	اکتوبر ۱۹۹۹
څورلسم	می ۲۰۰۴
پنځلسم	می ۲۰۰۹
شپاړسمه (اوسنۍ)	می ۲۰۱۴

وړتوب سمول

د هند د اساسي قانون 5 برخه - د اتحادیې 84 ماده ^[۴] د لوک سبا د غړیتوب لپاره د ځانګړو وړتیاو لپاره لاندې مقررات وړاندې کوي؛

د هند تبعه اوسئ او د هند د اساسي قانون په دریم جدول کې موجود ماډل سره سم د هند د ټاکنو کمیسیون ته سوګند وکړئ.
د کاندید عمر باید له ۲۵ کلونو کم نه وي.
هغه باید ټول هغه وړتوبونه ولري چې د هند د پارلمان لخوا د جوړ شوي قانون له مخې د دې لاندې ټاکل شوي وي.
هغه نه مجرم دی او نه په کوم جرم تورن دی، که نه نو کاندید به نا اهل اعلان شي.
یو کاندید باید د هیواد په هره حوزه کې د رایې ورکولو وړ وي، یعنې د هغه نوم باید د رایې ورکوونکو په لیست کې وي.

که ښاغلی نشاط د سپیکر ته لیکلي استعفا وړاندې کړي.
که چيرته سپيکر د ايوان د کاروائي نه پس پرله پسې 60 ورځو غير حاضر وي۔
که چیری متقاعد شخص په اساسی قانون یا د پارلمان په کوم قانون کی د ذکر شویو دلایلو له امله نا اهله وګڼل شی.
که چیرې د انحراف ضد قانون له مخې متقاعد شخص بې صلاحیته شي.

د لوک سبھا غړي په مستقیمه توګه د عامو خلکو لخوا ټاکل کیږي، ټول ولایتونه د لوک سبا د ټاکنو لپاره په ټاکنیزو حوزو ویشل شوي او په دې اړه د هند اساسي قانون لاندې احکام لري؛

په ټولو ولایتونو کې د عامو خلکو په پرتله د څوکیو شمېر په دې تناسب ټاکل شوی چې په هر ولایت کې همدا تناسب پاتې دی. په هرصورت، دا برخه په هغو ولایتونو کې نه پلي کیږي چیرې چې نفوس یې له 60 میلیونو څخه کم وي.
ټول ولایتونه په سیمه ایزو حوزو ویشل شوي دي په داسې ډول چې د لوک سبا په حوزو کې د خلکو شمیر او دوی ته د ټاکل شوي څوکیو تناسب په هغه ولایت کې مساوي وي.

په ټولو صوبو کې د څوکیو ویش د هند د 1971 د سرشمیرنې په اساس ترسره شوی دی. ^[۵]
په یوه والیت کې د څوکیو ویش د هند د 2011 سرشمیرنې پراساس دی. ^[۶]

چارواکي سمول

لوک خپل واکونه لري چې دا د راجیا سبا په څیر ځواکمن کوي

په لوک سبھا کې د موجوده حکومت خلاف د عدم اعتماد تحريک وړاندې کولى شي. او که دا په اکثریت رایو تصویب شي، نو د هند لومړی وزیر او کابینه باید سمدستي استعفا وکړي، راجیه سبا داسې واک نه لري، دا باید روښانه شي چې د هند اساسي قانون مجلس عامله د احتساب وړ اعلان کړې ده. لوک سبھا او نه د راجیه سبھا.
د پیسو بل یوازې په لوک سبھا کې معرفي کیدی شي او د تصویب وروسته راجیه سبا ته لیږل کیږي، د پیسو بیل د 14 ورځو لپاره په راجیه سبا کې ساتل کیدی شي. که چیرې راجیه سبا په دې اړه پریکړه ونه کړي او د دوی کوم وړاندیزونه د لوک سبا لخوا ونه منل شي، نو بیا تصویب شوی بل ګڼل کیږي. د هند بودیجه هم په لوک سبھا کې وړاندې کیږي.
یو غیر پولي بل (عادي بل) په هر کور کې معرفي کیدی شي او د تصویب وروسته بل مجلس ته لیږل کیږي چیرې چې د 6 میاشتو لپاره د پاتې کیدو اجازه ورکړل شوې. که چیرې په شپږو میاشتو کې په دې اړه پریکړه ونشي یا د دویمې جرګې وړاندیزونه د لومړۍ جرګې لخوا ونه منل شي، نو لایحه پرته له پریکړې پاتې کیږي. بیا د ولسي جرګې د مشر په مشرۍ د دواړو جرګو په ګډه غونډه کې دغه لایحه په متناسب اکثریت تصویب شوه، که څه هم اساسي قانون په دې برخه کې دواړو مجلسونو ته مساوي واک ورکړی دی، خو د غړو شمېر له دې وروسته لوک سبھا ډیر دی، دا پریکړې ډیرې مهمې دي.

د هند د اساسي قانون د تعدیل لپاره دواړه جرګې مساوي واک لري، د تعدیل قانون د دواړو مجلسونو په ټولیزه توګه د حاضرو غړو دوه پر دریمه برخه رایو سره تصویبیدای شي.

دواړه جرګې د هند د ولسمشر د استیضاح کولو مساوي واک لري. یو قانون په دواړو کې د دوه پر دریمې برخې په اکثریت سره معرفي او تصویب کیدی شي.
دواړه جرګې د سترې محکمې او عالي محکمې د قاضیانو د استیضاح د قانون په دوه پر درېیمه برخه رایو د تصویب او تصویبولو مساوي واک لري. د قانون له تصویب وروسته د هند ولسمشر کولای شي هغه استیضاح کړي.
دواړه جرګې د ملي اضطراري لایحې په وړاندې کولو او د دوه پر دریمې برخې په اکثریت د تصویب کولو مساوي واک لري.
که چیرې لوک سبھا د ملي بیړني حالت په صورت کې منحل شي، راجیه سبا د بشپړ پارلمان په توګه کار کوي، راجیه سبا نشي منحل کیدی. د هند ولسمشر واک لري چې د اضطراري حالت په صورت کې د لوک سبھا موده د یو کال لپاره او د اضطراري حالت د پای ته رسیدو په صورت کې د شپږو میاشتو لپاره وغځوي.

لوک سبھا په ټولو چارو کې د راجیه سبا څخه ډیر واکونه لري، لکه څنګه چې په لوک سبھا کې د غړو شمیر ډیر دی، لوک سبا په ټولو چارو کې ډیر ځواکمن ښکاري چې اساسي قانون دواړو ایوانونو ته مساوي واکونه ورکړي دي. په ټولو پارلماني ډیموکراسۍ کې معمول دی چې ولسي جرګه د مشرانو جرګې په پرتله ډیر واکونه لري.

تحقیق سمول

داخلي عملیات سمول

د لوک سبھا کړنلاره، د هغې کار او لارښوونې د لوک سبھا د رییس لخوا ترسره کیږي چې وخت په وخت بدلیږي او غړو ته ورکول کیږي.

د ناستې او ناستې ساعتونه سمول

لوک سبا په کال کې درې غونډې لري:

د بودیجې غونډه: د فبروري څخه تر می پورې.
د مونسون سیشن: له جولای څخه تر سپتمبر پورې.
ژمی سیشن: د نومبر تر نیمایي پورې.

د غونډې په جریان کې، لوک سبا د سهار له 11 بجو څخه تر 1 بجو پورې او د ماسپښین له 2 بجو څخه تر 6 بجو پورې ناست وي، ځینې وختونه د سهار له 11 بجو څخه تر 6 بجو پورې وي. .

د دورې پوښتنه سمول

د هرې ناستې لومړی ساعت د پوښتنو وخت دی. دا د هر غړي حق دی چې پوښتنې وکړي او ټول غړي کولای شي چې له اړوندو وزیرانو څخه په ملي او نړیواله کچه پوښتنې وکړي، اړوند وزیر ورته ودریږي او ځوابونه یې ورکړي او د خپل وزارت اړوند د پرېکړې په اړه وضاحت ورکړي. د دورې پوښتنې په درې ډوله دي - ستوري شوي، غیر ستوري شوي او لنډ یادښتونه. ستوري شوي پوښتنې ته په ورته ناسته کې په شفاهي ډول ځواب ورکول کیږي او نښه کیږي. بې ستورې شوې پوښتنې ته په ورته ناسته کې په شفاهي ډول ځواب ورکول اړین ندي او نه هم په هغې کې بله پوښتنه کیدی شي. دا پوښتنه به په 10 ورځو کې په لیکلې توګه ځواب شي. لنډ نوټس لومړی د سپیکر لخوا منل کیږي او بیا د چاپ کولو وروسته اړونده وزیر ته سپارل کیږي او د لنډ نوټس ځواب سمدستي په صفر وقفه کې ورکول کیږي.

وقفه صفر سمول

د دورې پوښتنې وروسته وقفه صفر ده چې شاوخوا 12 بجې پیل کیږي. په دې مهال غړو د سپیکر په اجازې ايوان ته مهم ټکي وړاندې كړل۔ معمولاً په دې وخت کې په مهمو بلونو بحث کېږي چې دا لړۍ د ورځې تر ۲ بجو دوام کوي.

د ولسي جرګې چارواکي سمول

سپیکر او مرستیال سمول

د هند د اساسي قانون ۹۳مه ماده د ولسي جرګې رییس او مرستیال ته واک ورکوي، د ولسي جرګې رییس او مرستیال د ولسي جرګې د غړو له خوا په متناسب اکثریت ټاکل کېږي. د هند د اساسي قانون له مخې، یوازې د لوک سبھا غړیتوب ته اړتیا ده چې د لوک سبا د رییس په توګه وړتیا ولري. خو اساسي قانون او قوانین او د پارلماني غونډو چاپېریال کپتان یو مهم شخصیت جوړوي. د رخصتۍ، استعفا، لیرې کولو، د رییس او مرستیال د دفتر په اړه ټول حکمونه د هند د اساسي قانون په 94 ماده کې درج شوي دي. د 94 مادې له مخې، د لوک سبھا رییس او مرستیال باید استعفا وکړي که چیرې (a) هغه د راجیه سبا غړی شي، (b) استعفا ورکړي یا (c) د لوک سبھا د اکثریت رایو په واسطه لرې شي. سبا. د لوک سبھا سپیکر هم د لوک سبھا غړی دی او هم ولسمشر. سپیکر د جرګې کار اداره کوي. هغه پریکړه کوي چې ایا بل د پیسو بل دی یا یو عادي بل. سپیکر په ایوان کې نظم ساتي او دا واک هم لري چې کوم غړی د بد چلند له امله له دندې ګوښه کړي، د لوک سبھا سپیکر هغه ایوان دی چې د مختلفو تحرکاتو لکه د عدم اعتماد تحریک، د عدم همکارۍ تحریک او نورو نوټسونو ته اجازه ورکوي. که چیرې د دواړو مجلسونو ترمنځ په یوه قانون کې دوه اړخیزه موافقه شتون ونلري، یوه ګډه غونډه ترسره کیږي او د لوک سبھا رییس د دې غونډې مشري کوي. د 52 می ترمیم وروسته، د لوک سبا سپیکر واک لري چې کوم غړی ګوښه کړي. د سپیکر په غیاب کې، مرستیال د هغه ځای نیسي او د مرستیال په غیاب کې، د هند ولسمشر کولی شي د لوک سبا کوم غړی د سپیکر په توګه وټاکي. ^[۷] د لوک سبا لومړی سپیکر ښاغلی جی وی مالونکر و. د هغه د دندې موده د 15 می 1952 څخه تر 27 فبروري 1956 پورې وه. د سپیکر لومړی مرستیال ایم اناستاسیانم آیینګر و چې د 30 می 1952 څخه تر 7 مارچ 1956 پورې و. د 16 مې لوک سبا سپیکر سومیترا مهاجن دی او مرستیال یې ایم تامبي دورای دی .

څوکۍ سمول

بشپړې ليکنې لپاره ولولئ: لوک سبھا کے انتخابی حلقوں کی فہرست
په لوک سبھا کې ټولټال 543 څوکۍ شتون لري. ^[۸]

ایالت/مرکزي سیمه*	د څوکیو شمیر ^[۹]
د انډامان او نیکوبار ټاپوګان *	1
اندرا پردیش	۲۵
اروناچل پردیش	2
آسام	14
بهار (هند)	۴۰
چندیګډ *	1
چتیسګر	11
دادرا او نګار حویلی او دامان او دیو *	2
ډيلي (NCT)*	7
ګوا	2
ګجرات (هند)	۲۶
هریانا	10
هماچل پردیش	4
جمو او کشمیر (د مرکزي سیمې) *	5
جھرکند	14
کرناټکا	۲۸
کیرالا	20
لداخ *	1
لکشادیپ *	1
مدیا پردیش	۲۹
مهاراشترا	۴۸
مانیپور	2
میګالیا	2
میزورم	1
ناګالند	1
اوډیشا	۲۱
پودوچیري *	1
پنجاب، هند	13
راجستان	۲۵
سکيم	1
تامل ناډو	۳۹
تلنګانه	۱۷
تریپوره	2
اتراکنډ	5
اترپردیش	80
لویدیځ بنګال	۴۲
ټول	۵۴۳

نور وګوره سمول

راجیه سبا

حوالې سمول

↑ "Indian Freedom Struggle (1857–1947) – Culture and Heritage – Know India: National Portal of India". د اصلي آرشيف څخه پر 22 جولائی 2013 باندې. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة); تحقق من التاريخ في: |archive-date= (مساعدة)
↑ "Government of India Act of 1935 – Dictionary definition of Government of India Act of 1935 – Encyclopedia.com: FREE online dictionary". www.encyclopedia.com. د لاسرسي‌نېټه 10 مئی 2018. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة); تحقق من التاريخ في: |access-date= (مساعدة)
↑ Part V—The Union.
↑ Part V—The Union.
↑ https://www.india.gov.in/sites/upload_files/npi/files/coi_part_full.pdf article 81
↑ //www.india.gov.in/sites/upload_files/npi/files/coi_part_full.pdf article 81
↑ "Lok Sabha". Lok Sabha. د اصلي آرشيف څخه پر 30 مئی 2013 باندې. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة); تحقق من التاريخ في: |archive-date= (مساعدة)
↑ "Members : Lok Sabha". الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
↑ "Lok Sabha Introduction". National Informatics Centre, Government of India. مؤرشف من الأصل في 1 دسمبر 2008. د لاسرسي‌نېټه 22 ستمبر 2008. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة); تحقق من التاريخ في: |access-date= (مساعدة)

[1] "Indian Freedom Struggle (1857–1947) – Culture and Heritage – Know India: National Portal of India". د اصلي آرشيف څخه پر 22 جولائی 2013 باندې. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة); تحقق من التاريخ في: |archive-date= (مساعدة)

[2] "Government of India Act of 1935 – Dictionary definition of Government of India Act of 1935 – Encyclopedia.com: FREE online dictionary". www.encyclopedia.com. د لاسرسي‌نېټه 10 مئی 2018. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة); تحقق من التاريخ في: |access-date= (مساعدة)

[3] Part V—The Union.

[4] Part V—The Union.

[5] ttps://www.india.gov.in/sites/upload_files/npi/files/coi_part_full.pdf article 81

[6] //www.india.gov.in/sites/upload_files/npi/files/coi_part_full.pdf article 81

[7] "Lok Sabha". Lok Sabha. د اصلي آرشيف څخه پر 30 مئی 2013 باندې. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة); تحقق من التاريخ في: |archive-date= (مساعدة)

[8] "Members : Lok Sabha". الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)

[composition-9] "Lok Sabha Introduction". National Informatics Centre, Government of India. مؤرشف من الأصل في 1 دسمبر 2008. د لاسرسي‌نېټه 22 ستمبر 2008. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة); تحقق من التاريخ في: |access-date= (مساعدة)

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]