ويکيپېډيا

د متر کنوانسیون

د متر کنوانسیون (په فرانسوي ژبه کې: Convention du Mètre) چې د متر تړون په نامه هم یادیږي هغه نړیوال تړون دی چې د ۱۸۷۵ز کال د مې په ۲۰مه په پاریس کې د ۱۷ هېوادونو (ارجنټاین، اتریش-هنګري، بلجیم، برازیل، ډنمارک، فرانسه، جرمني، ایټالیا، پیرو، پرتګال، روسیه، هسپانیه، سویډن، سویس، عثماني سترواکۍ، د امریکا متحده ایالات او وینزویلا) استازو له خوا لاسلیک شو. یاد تړون د وزنونو او اندازه کولو نړیواله اداره (BIPM) رامنځته کړه، چې د وزن او اندازه کولو عمومي کنفرانس (CGPM) او د وزن او اندازه کولو نړیوالې کمیټې (CIPM) تر څارنې لاندې یو نړیوال سازمان دې چې د مټریک سیسټم پراختیا او نړیواله مټرولوژي همغږي کوي.[۱]

د متر تړون د غړو هېوادونو لپاره هغه دایمی جوړښت رامنځته کړ چې د BIPM د فعالیتونو د تمویل او مدیریت د څرنګوالي برسېره د واحدونو په اړه د اندازه کولو واحدونو پورې اړوند ټولو مسلو کې د ګډ تړون له مخې عمل وکړي.

د BIPM درې ارګانونه دا دي:

  • د وزنونو او اندازه کولو عمومي کنفرانس (CGPM) د BIPM عمومي اداره چې د ټولو قراردادي هېوادونو له استازو نه جوړه ده. 
  • د وزنونو او اندازه کولو نړیواله کمیټه (CIPM) د BIPM د لارښودنې او څارنې مسولیت لري، چې د ۱۸ بېلابېلو غړو هېوادونو له ۱۸ مخکښو میټرولوژیستانو نه جوړه شوې ده. 
  • د BIPM مرکزي دفتر د فرانسې په سینټ کلاوډ کې شتون لري، چې یاد دفتر شاوخوا ۷۰ کسان کارکوونکي لري او د BIPM د رسمي غونډو کوربه توب کوي.

په متر کنوانسیون کې د هېوادونو د غړیتوب سربیره د وزن او اندازه کولو عمومي کنفرانس (CGPM) په ۱۹۹۰ز کال کې د یو شمېر هېوادونو او اقتصادي ادارو لپاره د CGPM د شریک هېوادونو حیثیت رامنځته کړ ترڅو یاد هېوادونو او اقتصادي ادارې وکولی شي د ملي مټرولوژی انسټیټیوټ (NMIs) له لارې د BIPM په ځینو فعالیتونو کې برخه واخلي. دغه راز غړي هېوادونه باید متر کنوانسیون ته د غړیتوب په بدل کې فیس ورکړي، خو یو شمېر هېوادونه د کلونو په اوږدو کې د دې فیسونو په ورکولو کې پاتې راغلي او د یاد فیسونو د ورکولو تمه یې هم نه کېږي نو ځکه د هېوادونو دا کار د دې لامل شوي چې ځینې هیوادونه لکه شمالي کوریا له پروتوکول نه لرې شي. دغه راز د ۲۰۲۰ز کال د جنوري تر ۱۳مې پورې متر کنوانسیون کې ۶۲ هېوادونه او ۴۰ شریک هېوادونو او اقتصادي ادارو غړیتوب درلود.

په پیل کې د مټر کنوانسیون یوازې د وزن او اوږدوالي واحدونو پورې اړه درلود، خو په ۱۹۲۱ز کال کې د وزن او اندازه کولو عمومي کنفرانس (CGPM) په شپږمه غونډه کې بیاکتنه وشوه او د BIPM ساحه او مسؤلیتونه یې د فزیک نورو برخو ته هم وغځول. دغه راز په ۱۹۶۰ز کال کې د CGPM په ۱۱ مه غونډه کې د واحدونو سیسټم چې پخوا یې رامنځته کړی و، وروسته د واحدونو نړیوال سیسټم د SI لنډیز سره ونومول شو (چې فرانسوي نوم یېSystème International d'unites ده).[۲]

د تړون غځول (۱۹۲۱ز کال) او د واحدونو نړیوال سیسټم ( SI) پراختیا  سمول

د میټر کنوانسیون په اصل کې د اوږدوالي او د وزنونو معیارونو چمتو کولو په موخه رامنځته شوی و، چې د نورو واحدونو لپاره معیارونه د نورو ارګانونو له خوا لکه وخت د ستورپوهانو له خوا، بریښنایی واحدونه د یو لړ نړیوالو کنفرانسونو په واسطه کنټرول کېده او نور فزیکي معیارونه او مفاهیم د نړیوالو ادارو لکه د پلي شوي فزیک نړیواله ټولنې او د پلي شوي کیمیا نړیواله ټولنې له خوا تعریف شوي. همدارنګه د CGPM په ۸مه غونډه کې (۱۹۳۳ز کال کې) پریکړه وکړه چې د نورو نړیوالو ادارو سره همکاري وکړي ترڅو د بریښنایی واحدونو لپاره معیارونو باندې موافقه وکړي.[۳]

غړیتوب سمول

CGPM کې غړیتوب دوه ډوله ده، چې لومړۍ یې د هغو هېوادونو لپاره بشپړ غړیتوب دې چې غواړي د BIPM فعالیتونو کې برخه واخلي او دویم یې د هغو هېوادونو یا اقتصادي ادارو لپاره غړیتوب دې چې یوازې د MRA پروګرام کې برخه اخیستل غواړي. دغه راز غړي هېوادونه په CGPM کې د څارونکي حیثیت لري. لکه څنګه چې د کنوانسیون سازمانونو او حکومتونو ترمنځ ټولې رسمي اړیکې په فرانسه کې د غړو هېوادونو د سفیر له خوا اداره کېږي، دا په دې مانا ده چې غړي هېوادونه باید له فرانسې سره ډیپلوماټیکې اړیکې وساتي، که څه هم د دواړو نړیوالو جګړو په لړ کې هغه هیوادونه چې له فرانسې سره په جګړه کې وو په CGPM کې خپل غړیتوب خوندي ساتلی و. دغه راز د هرې CGPM پرانیست غونډه د فرانسې د بهرنیو چارو وزیر له خوا او ورپسې ناستې یې د فرانسې د علومو اکاډمۍ د رییس له خوا ترسره کېږي.[۴][۵][۶]

د ۱۸۷۵ز کال د مې په ۲۰مه د اوولسو هېوادونو استازو چې په ۱۸۷۵ کال کې یې د متر په کنفرانس کې ګډون کړی وو، د متر کنوانسیون لاسلیک کړ. د ۱۸۸۴ز کال د سپټمبر په ۱۷مه د برتانیې حکومت یاد کنوانسیون لاسلیک کړ، چې د کنوانسیون د غړو شمېر په ۱۹۰۰ز کال کې ۲۱ هېوادونو، په ۱۹۵۰ ز کال کې ۳۲ او په ۲۰۰۱ ز کال کې ۴۹ هېوادونو ته ورسېد او په ۲۰۲۰ز کال د جنورۍ تر ۱۳ نیټې پورې د کنوانسیون په عمومي کنفرانس کې ۶۲ غړي هیوادونه، ۴۰ شریک هېوادونه او اقتصادي ادارې او څلور نړیوال سازمانونه ورسره یو ځای شو. [۷][۸]

د کنوانسیون پخواني غړي  سمول

لاندې پخواني غړي د کلونو په اوږدو کې د خپلو بقایاو د نه ورکولو له امله له کنوانسیون نه ایستل شوي:[۹] 

  • کامرون د ۱۹۷۰ ز کال د اکټوبر له ۲۲ نه تر ۲۰۱۲ز کال پورې غړی هېواد و.[۱۰][۱۱]
  • شمالي کوریا د ۱۹۸۲ز کال نه تر ۲۰۱۲ز کال پورې غړی هېواد و.[۱۲][۱۳][۱۴]
  • ډومینیکن جمهوریت د ۱۹۵۴ز کال د ډسمبر له ۳۱ نه تر ۲۰۱۴ز کال پورې غړی هېواد و.[۱۵][۱۶]
  • وینزویلا د ۱۸۷۹ د نومبر له ۱۴ نه تر ۲۰۱۸ز کال پورې غړی هیواد و.[۱۷]
  • یمن د ۲۰۱۴ز کال د جولای له ۲۱ نه د ۲۰۱۸ز کال د جنورۍ تر لومړۍ نیټې پورې د شریک هېواد حیثیت درلود.[۱۸]
  • زیمبابوې د ۲۰۱۰ ز کال د سپټمبر له ۱۴ نه تر د ۲۰۲۱ز کال د جنوري لومړۍ نېټې پورې د شریک هېواد حیثیت درلود.[۱۹]

سرچينې سمول

  1. ↑ "Treaty of the Metre". Encyclopædia Britannica. (2013). 
  2. ↑ "BIPM – history". www.bipm.org. د لاسرسي‌نېټه ۲۷ اپرېل ۲۰۱۸. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  3. ↑ "System of Measurement Units". IEEE. 24 April 2012. د لاسرسي‌نېټه ۰۱ اکتوبر ۲۰۱۲. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  4. ↑ "General Conference on Weights and Measures". Bureau International des Poids et Mesures. 2011. د اصلي آرشيف څخه پر 26 سيپټمبر 2012 باندې. د لاسرسي‌نېټه 30 سيپټمبر 2012. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  5. ↑ "Members of the International Committee for Weights and Measures (CIPM)" (PDF). Bureau International des Poids et Mesures. October 2011. د لاسرسي‌نېټه ۰۳ اکتوبر ۲۰۱۲. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  6. ↑ "The Metre Convention". La métrologie française. 2012. د اصلي آرشيف څخه پر ۳۰ نومبر ۲۰۱۲ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۰۳ اکتوبر ۲۰۱۲. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  7. ↑ Quinn, Terry (2012). From Artefacts to Atoms: The Bipm and the Search for Ultimate Measurement Standard. Oxford University Press. د کتاب پاڼي 133–135. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-19-530786-3. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  8. ↑ "Member States". Bureau International des Poids et Mesures. 2016. د لاسرسي‌نېټه ۱۰ مې ۲۰۱۷. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  9. ↑ Report of the President of the CIPM on the Work Accomplished since the 24th Meeting of the CGPM (PDF), Saint-Cloud: International Bureau for Weights and Measures, November 2014, د کتاب پاڼې 5 الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة).
  10. ↑ Proceedings of the 24th General Conference on Weights and Measures, 2011, page 437
  11. ↑ International Bureau of Weights and Measures official site: The Republic of Cameroon, retrieved 4 August 2013
  12. ↑ Lord, John (2001), "Spread of the Metric System", Sizes: The Online Quantinary, Santa Monica: Sizes Inc الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة).
  13. ↑ Proceedings of the 24th General Conference on Weights and Measures, 2011, page 437
  14. ↑ Report of the President of the CIPM on the Work Accomplished since the 24th Meeting of the CGPM (PDF), Saint-Cloud: International Bureau for Weights and Measures, November 2014, د کتاب پاڼې 5 الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة).
  15. ↑ Proceedings of the 24th General Conference on Weights and Measures, 2011, page 437
  16. ↑ "– Dominican Republic [Member State]". www.bipm.org. د لاسرسي‌نېټه ۲۹ مارچ ۲۰۱۷. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  17. ↑ "The Bolivarian Republic of Venezuela". BIPM. د اصلي آرشيف څخه پر ۳۰ اکتوبر ۲۰۱۹ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۳۱ اکتوبر ۲۰۱۹. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  18. ↑ "BIPM – Yemen". د اصلي آرشيف څخه پر ۲۳ اگسټ ۲۰۱۸ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۲۸ اکتوبر ۲۰۲۲. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  19. ↑ "BIPM – Zimbabwe". BIPM. د لاسرسي‌نېټه ۲۰ سپټمبر ۲۰۲۱. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=د_متر_کنوانسیون&oldid=303136" نه اخيستل شوی