ایزایا برلین
ایزایا برلین (۶ جون ۱۹۰۹ – ۵ نومبر ۱۹۹۷ زکال) روسي الاصله بریتانوي ټولنیز او سیاسي نظریه ورکوونکی، فیلسوف او د نظریاتو تاریخ لیکونکی و. په داسې حال کې چې نوموړي د نشرېدو لپاره له لیکنو سره مخ پر زیاتېدونکې کرکه لرله، خو ډیر مهال د هغه ویناوې او خبرې لیکل شوې، د هغه له خوا ډېری ویل شوي کلیمات د مقالاتو او کتابونو په توګه هم د ده له خوا او هم د نورو په ځانګړې توګه په ۱۹۷۴ زکال کې د هغه د اصلي اېډیټورهنري هارډي له خوا خپاره شوي دي.
| ایزایا برلین | |
|---|---|
| (انګلیسي: Isaiah Berlin) | |
 | |
| د شخص معلومات | |
| پيدايښت | ۶ جون ۱۹۰۹[۱][۲][۳][۴][۵][۶][۷][۸] ریګا [۹] |
| مړینه | 5 نومبر 1997 (88 کاله)[۱][۲][۳][۴][۵][۶][۷][۸] |
| تابعیت | برېتانيا (۱۹۲۹–)[۱۰] روسي سترواکي (۱۹۰۹–) |
| عملي ژوند | |
| کار/مسلک | فیلسوف [۱۱] ډیپلوماټ |
| کاروونکي ژبه(ي) | انگليسي [۱۲][۱۳] |
| د کړنې څانګه | فلسفه |
| مؤثر | رابین جورج کولېنګووډ ریمونډ ارون |
| جايزې | |
ايراسموس جايزه (۱۹۸۳) |
|
| ويبپاڼه | |
| مخ پر IMDB باندې |
سمول  |
|
نوموړی په ۱۹۰۹ زکال کې په ریګا (د اوسنۍ لیتوانیا په پلازمېنه چې هغه مهال د روسي سترواکۍ برخه وه) کې وزېږېد. په شپږ کلنۍ کې یې کورنۍ د روسیې پتروګراد ته کډه وکړه، چېرې چې نوموړی د ۱۹۱۷ زکال د انقلابونو شاهد و. په ۱۹۲۱ زکال کې یې کورنۍ بریتانیا ته کډه وکړه او هغه په سنټ پل ښوونځي او د اکسفورډ په کورپوس کریسټي کالج کې زده کړې وکړې. برلین په ۱۹۳۲ زکال کې د ۲۳ کلونو په عمر، د اکسفورډ د آل سولز کالج فیلوشیف پروګرام ته لاسرسی وموند. هغه په خپلو ارزښتمنو آثارو سربېره د ایوان تورګنیف آثار له روسي ژبې څخه انګلیسي ته وژباړل او د دویمې نړیوالې جګړې پر مهال یې د بریتانیا له دیپلماتیک سروېس سره کار وکړ. له ۱۹۵۷ زکال څخه تر ۱۹۶۷ زکال پورې نوموړي د اکسفورډ په پوهنتون کې د سیاسي او ټولنیزو نظریاتو د چیچېلې ښوونکي (Chichele Professor of Social and Political Theory) په توګه تدریس وکړ. نوموړی له ۱۹۶۳ زکال څخه تر ۱۹۶۴ زکال پورې د ارستويي ټولنې مشر و. [۱۴]
په ۱۹۶۶ زکال کې، نوموړي په اکسفورډ کې د ولفسون کالج په جوړولو کې مهمه ونډه لرله او د هغو بنسټګر مشر شو. برلین په ۱۹۴۶ زکال کې د بریتانوي سترواکۍ نښان ترلاسه کړ، په ۱۹۵۷ زکال کې یې د شوالیه لقب خپل کړ او په ۱۹۷۱ زکال کې د مریت نښان د ترلاسه کولو لپاره وټاکل شو. نوموړی له ۱۹۷۴ زکال څخه تر ۱۹۷۸ زکال پورې د بریتانیا د اکاډمۍ مشر و. هغه په ۱۹۷۹ زکال کې د مدني ازادیو څخه د همیشنۍ دفاع له امله د اورشلیم جایزه وګټله او د ۱۹۹۴ زکال د نومبر په ۲۵ مه یې د ټورنټو پوهنتون د حقوقو په برخه کې افتخاري دکتورا ترلاسه کړه، هغه د دغه مناسبت لپاره د «لنډ اعتقاد» په نامه (هغه ډول چې هغه خپل یو ملګري ته په لیک کې لیکلي و) لیکنه وکړه، چې اوس مهال «یووېشتمې پېړۍ ته د پیغام» په توګه پېژندل کېږي او په دغو مراسمو کې د هغه په استازیتوب لوستل کېږي.
د ایزایا برلین کلنۍ یاد غونډه د اکسفورډ په ولفسون کالج، د بریتانیا په اکاډمۍ او ریګا کې ترسره کېږي. د لیبرال تئوري او ارزښتي مثبت پالنې په اړه د برلین کار او همدارنګه له مارکسېزم او کمونېزم سره د هغه مخالفت تلپاتې اغېز لرلی دی.
لومړنی ژوند سمول
برلین د ۱۹۰۹ زکال د جون په ۶ مه نېټه په بډایه یهودي کورنۍ کې وزېږېد، هغه د لرګیو د سوداګر منډېل برلین (او د خباد په نامه د سنت پلوه یهودیانو د مذهبي خوځښت د بنسټګر شینور زلمان له اولادې څخه و) او د هغه د مېرمنې ماري چې کورنی نوم یې ولشونوک و، یوازنی زوی و. د هغه کورنۍ په بالتیک کې تر ټولو لویه د لرګیو لویه کمپنۍ او په روسیه کې ځنګلونه لرل، له هغه ځایه به یې لرګي د دائوګاوا سیند په مرسته په ریګا کې د لرګیو غوڅونکو کارخونو ته رسول. له دې امله چې پلار یې د ریګا د لرګیو د سوداګرو د ټولنې مشر و او له لویدیځو شرکتونو سره به یې په معاملاتو کې ونډه لرله، نه یوازې په ییدیش، روسي او جرمني ژبو بلد و، بلکې په فرانسوي او انګلیسي ژبو هم مسلط و. د هغه روسي ژب ویونکې مور ماري (موسیا) ولشونوک په ییدیش او لیتوانیايي ژبو بلده وه.[۱۵][۱۶][۱۷][۱۸]
ایزایا برلین د خپل ژوند لومړني شپږ کلونه په ریګا کې تېر کړل او وروسته یې په اندریاپول (پسکوف ته څېرمه لرګین ښارګوټی چې د هغه کورنۍ سوداګری ته اړوند و) او پتروګراد (اوسني سن پترزبورګ) کې ژوند وکړ. په پټروګراد کې د هغه کورنۍ لومړی په واسیلوسکي ټاپو او وروسته یې د Angliiskii Prospekt په اصلي سیمه کې ژوند وکړ. په Angliiskii Prospekt کې هغوی خپله ودانۍ له نورو سوداګرو، لکه: د ریمسکي کوساکوف له لور، د فنلنډ د چارو د وزیر له مرستیال او شاهزاده امرتینسکي سره شریک کړ. د ۱۹۱۷ زکال د انقلاب په پیلېدو سره د دغې ودانۍ د سوداګرو برخلیک په چټکۍ سره بدلون وکړ او ډېر ژر شاهزاده امرتینسکي او هم د ریمسکي کورساکوف لور اړه شوه، خپله ځانته ډوډۍ پخه کړي او هویلۍ جارو کړي. برلین هم د خپل اپارتمان له کړکۍ او په ښار کې د خپلو لویانو سره د قدم وهلو پر مهال د فبروري او اکتوبر د انقلاب شاهد و، هغه چې نوموړی یې د ژمنۍ ماڼۍ په میدان کې د معترضینو په لاریونونو سره یادونه کوي. د ده کورنۍ د بلشویکانو د واکمنۍ پر مهال د مخ پر زیاتېدونکي ډول ظلم له احساس وروسته چې دوی یې د بورژوازي په توګه بلل، اړ شوه، د ۱۹۲۰ زکال د اکتوبر په ۵ مه نېټه پتروګراد د ریګا په مقصد پرېږدي، خو هلته هم د یهودیت ضد او له لیتوانیايي چارواکو سره د ستونزو له امله اړ شول، څو هغه ځای هم پرېږدي او د ۱۹۲۱ زکال په لومړیو کې یې بریتانیا ته کډه وکړه.[۱۹][۲۰][۲۱][۲۲]
د برلین مورنۍ ژبه روسي وه او په پیل کې هغه په انګلیسي ژبې هیڅ نه پوهېده، خو په ۱۲ کلنۍ کې یې د یو کال په ترڅ کې په انګلیسي ژبې ځان بلد کړ. برلین له روسي او انګلیسي ژبو سربېره په فرانسوي، جرمني او ایټالوي ژبو هم بلد و او په عبراني، لاتین او لرغونې یوناني ژبې هم پوهېده. په انګلیسي باندې له ښې بلدتیا سربېره د برلین په پاتې ژوند کې د هغه په انګلیسي اکسفورډ لهجه کې په مخ پر زیاتېدونکي ډول په واول حروفو کې روسي غږ احساس کېده. هغه مهال به چې برلین د یوه انګلیسي فیلسوف په توګه یاد کېده، ده به تل ټینګار کاوه چې انګلیسي فیلسوف نه دي او د تل لپاره به یو یهودي روسی وي: « زه له ریګا څخه یهودي روسی یم او په انګلنډ کې مې د استوګنې ټول کلونه نه شي کولای دې ته تغییر ورکړي، زه له انګلنډ سره مینه لرم، دلته له ما سره ښه چلن شوی او د انګلیسي ژوند له ډېرو برخو سره مینه لرم، خو زه یو روسی یهودي یم، دغه ډول دنیا ته راغلی یم او د خپل عمر تر پایه به همداسې وم». [۲۳][۲۴][۲۵][۲۶][۲۷]
شخصي ژوند سمول
په ۱۹۵۶ زکال کې برلین له الینا الیزابت یوون هالبان (Aline Elisabeth Yvonne Halban، ۱۹۱۵-۲۰۱۴ زکال) سره چې کورنی نوم دوګانزبورګ و، واده وکړ، نوموړې د اټومي فزیک پوه هانس هالبان پخوانۍ مېرمن او د فرانسې د ښکلې نجلۍ د جایزې پخوانۍ ګټونکې وه. نوموړې د یوې نیمه روسي ارستوکراتیکې تبعیدي او نیمه اشرافي یهودي بانکوالې او د نفتو د سوداګرې کورنۍ څخه وه (د هغې مور ایوان دوویچ دلا مورته، د هانری دویچ دلا مورته لمسۍ وه) چې په پاریس کې یې ژوند کاوه. [۲۸]
برلین په ۱۹۵۹ زکال کې د امریکا د علومو او هنر اکاډمي د افتخاري بهرني غړي په توګه وټاکل شو. نوموړي په ۱۹۶۶ زکال کې په اکسفورډ پوهنتون کې د ولفسون کالج په نوم د نوي کالج په جوړولو کې ونډه لرله. دغه کالج د علمي برترۍ د مرکز په توګه تاسیس شو چې په اکسفورډ کې یې د نورو ډېرو کالجونو پر خلاف په برابري غوښتونکو او قوي دیموکراتیکو اخلاقو تکیه لرله. برلین په اکسفورډ پوهنتون کې د روترمر امریکايي مؤسسې د بنسټګرې شورا له غړو څخه و. هماغه ډول چې وروسته بیا فاش شوه چې هغه مهال چې ورنه وغوښتل شول، د ایزاک دویچر علمي اسناد و ارزوي، هغه د نوموړي له ارتقا سره له دې امله مخالفت وکړ چې نوماند (دویچر) د کمونېزم د تاوتریخوالي لرونکو چارو کلک ملاتړی و. [۲۹][۳۰][۳۱]
برلین د ۱۹۹۷ زکال د نومبر په ۵ مه نېټه په اکسفورډ کې د ۸۸ کلونو په عمر مړ شو. نوموړی همدلته په ولورکوټ هدیره کې خښ کړای شو.
سرچينې سمول
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ پیوستون : 119024608 — د نشر نېټه: ۲۷ اپرېل ۲۰۱۴ — منښتلیک: Creative Commons CC0 License
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ http://data.bnf.fr/ark:/12148/cb12016564q — د نشر نېټه: ۱۰ اکتوبر ۲۰۱۵ — دوتنه: Bibliothèque nationale de France — منښتلیک: Open License
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ د برېتانيکا انلاين پوهنغونډ پېژند: https://www.britannica.com/biography/Isaiah-Berlin — subject named as: Sir Isaiah Berlin — د نشر نېټه: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷ — سرليک: Encyclopædia Britannica
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ SNAC ARK ID: https://snaccooperative.org/ark:/99166/w6q5340v — subject named as: Isaiah Berlin — د نشر نېټه: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ InPhO ID: https://www.inphoproject.org/thinker/2639 — subject named as: Isaiah Berlin — د نشر نېټه: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷ — سرليک: Internet Philosophy Ontology project
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ Brockhaus Enzyklopädie online ID: https://brockhaus.de/ecs/enzy/article/berlin-isaiah — subject named as: Isaiah Berlin
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ Diamond Catalogue ID for persons and organisations: https://opac.diamond-ils.org/agent/97538 — subject named as: Isaiah Berlin
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ Hrvatska enciklopedija ID: https://www.enciklopedija.hr/Natuknica.aspx?ID=7120 — subject named as: Isaiah Berlin — دوتنه: Dalibor Brozović او Tomislav Ladan — سرليک: Hrvatska enciklopedija — خپرونکی: Miroslav Krleža Lexicographical Institute — ISBN 978-953-6036-31-8
- ↑ پیوستون : 119024608 — د نشر نېټه: ۱۱ ډيسمبر ۲۰۱۴ — منښتلیک: Creative Commons CC0 License
- ↑ https://doi.org/10.1093/ref:odnb/65663
- ↑ Oxford Dictionary of National Biography ID: https://www.oxforddnb.com/view/article/65663 — سمونګر: Colin Matthew — سرليک: Oxford Dictionary of National Biography — خپرونکی: Oxford University Press
- ↑ http://data.bnf.fr/ark:/12148/cb12016564q — د نشر نېټه: ۱۰ اکتوبر ۲۰۱۵ — دوتنه: Bibliothèque nationale de France — منښتلیک: Open License
- ↑ CONOR.SI ID: https://plus.cobiss.net/cobiss/si/sl/conor/40375651
- ↑ The New York Review of Books, 23 October 2014, "A Message to the 21st Century", http://www.sjpcommunications.org/images/uploads/documents/Isaiah_Berlin.pdf Archived 2021-01-09 at the Wayback Machine.
- ↑ Joshua L. Cherniss and Steven B. Smith (eds), The Cambridge Companion to Isaiah Berlin, Cambridge etc.: Cambridge University Press. 2018, p. 13.
- ↑ Isaiah Berlin: IN CONVERSATION WITH STEVEN LUKES, ISAIAH BERLIN and Steven Lukes, Salmagundi,No. 120 (FALL 1998), pp. 52–134
- ↑ "ISAIAH BERLIN:CONNECTION WITH RIGA" (PDF). د لاسرسينېټه ۲۴ مارچ ۲۰۱۸. الوسيط
|CitationClass=تم تجاهله (مساعدة) - ↑ In their matrimonial record from 1906, available at the Jewish genealogy site JewishGen.org, mother's name is spelled Musya Volshonok.
- ↑ Ignatieff 1998, p. 21
- ↑ Ignatieff 1998, p. 24
- ↑ Ignatieff 1998, p. 26
- ↑ Ignatieff 1998, p. 30
- ↑ Ignatieff 1998, p. 31
- ↑ Cultural Diversity, Liberal Pluralism and Schools: Isaiah Berlin and Education (Routledge, 2006), Neil Burtonwood, page 11
- ↑ Dubnov A.M. (2012) Becoming a Russian-Jew. In: Isaiah Berlin. Palgrave Studies in Cultural and Intellectual History. Palgrave Macmillan, New York
- ↑ The Book of Isaiah: Personal Impressions of Isaiah Berlin, edited by Henry Hardy, (Boydell & Brewer 2013), page 180
- ↑ Ignatieff 1998, pp. 33–37
- ↑ "Lady Berlin - obituary". The Telegraph (په انګلیسي ژبه کي). مؤرشف من الأصل في ۱۲ جنوري ۲۰۲۲. د لاسرسينېټه ۲۴ مارچ ۲۰۲۱. الوسيط
|CitationClass=تم تجاهله (مساعدة)کينډۍ:Cbignore - ↑ Isaiah Berlin, Building: Letters 1960–1975, ed. Henry Hardy and Mark Pottle (London: Chatto and Windus, 2013), 377–8.
- ↑ "Founding Council". The Rothermere American Institute. د اصلي آرشيف څخه پر ۱۷ نومبر ۲۰۱۲ باندې. د لاسرسينېټه ۲۲ نومبر ۲۰۱۲. الوسيط
|CitationClass=تم تجاهله (مساعدة) - ↑ Ignatieff 1998, p. 268