ويکيپېډيا

د دوام وړ ځنګل مديريت

د دوام وړ ځنګل مديريت د دوام وړ پرمختګ د اصولو له مخې د ځنګلونو مديريت ته وايي. د دوام وړ ځنګل مديريت بايد د درې اصلي رکنونو (ايکولوژيکي، اقتصاد او ټولنيز – کلتوري) تر منځ توازن وساتي. په بريالي ډول د تلپاتې ځنګل مديريت تر لاسه کول به ټولو ته ګډې ګټې چمتو کړي، چې د ځنګلونو، د کليوالي غربت د کمښت او د اقليم بدلون د ځينو اغېزو د کمولو په واسطه د برابرو شويو ايکوسيستمونو او د ژوند تنوع د ساتنې په موخه د سيمه یيز معيشيت له ساتنې نه پراختيا مومي. د ځنګلونو ساتنه د اقليم بدلون د تم کولو لپاره اړينه ده. [۱][۲][۳]

د انسانيت تغذيه او ساتنه او په تلپاتې ډول د ايکوسيستمونو نه ګټه اخيستل بشپړوونکي او په نږدې ډول يو پر بل باندي تکيه کوونکې موخې دي. ځنګلونه اوبه وړاندې کوي، د اقليم بدلون کموي او د زياتو هغو القاح کوونکو لپاره هستوګنځای برابروي، چې د تلپاتې خوړو د توليد لپاره اړين دي. اټکل شوې ده چې د نړۍ د خوړو حاصلاتو ۷۵ سلنه د نړيوالو خوړو د ٪۳۵ توليد استازولي کوي، چې د مېوې، ترکاري يا د تخم توليد لپاره د ژوو له القاح نه ګټه پورته کوي. [۴]

«د ځنګل اصول» د ځمکې په ناسته (Earth Summit) يعنې [د چاپيريال او پرمختګ په اړه د ملګرو ملتونو کنفرانس]، چې په ۱۹۹۲ ز په ريو ډي جانيرو کې تصويب شو، په هغه وخت کې يې د دوام وړ ځنګل مديريت په اړه عمومي نړيوال ادارک تر لاسه کړ. د آرونو او شاخصونو يو شمېر ټولګو ته په نړيواله، سيمه یيزه، د هېواد او د مديريتي واحد په کچه د SMF [د دوام وړ ځنګل مديريت] د لاسته راوړنې د ارزولو په موخه وده ورکړل شوې ده. دا ټولې د هغې درجې د ارزونې لپاره د قوانينو د تدوين او چمتو کولو هڅې وې، چې د تلپاتې ځنګل مديريت پراخه موخې ورته په عمل کې تر لاسه کېږی. په ۲۰۰۷ ز کې د ملګرو ملتونو عمومي اسامبلې (Non-Legally Binding Instrument on All Types of Forests) [د ځنګلونو د ټولو ډولونو ناقانوني اجباري وسيله (قانون)] تصويب کړ. دا وسيله د خپل ډول لومړنۍ وه او د ټولو ونډه والو د يوې نوې يوځای کوونکې طريقې په واسطه د تلپاتې ځنګل مديريت عملې کولو ته د ودې ورکولو په موخه پياوړې نړيواله ژمنتيا منعکس کړه. [۵]

د دوام وړ پرمختګ ۱۵ موخه هم يو نړيوال نوښت دی، چې د دوام وړ ځنګل مديريت پر لارې اچول په نښه کوي. [۶]

پېژندنه سمول

د تلپاتې ځنګل مديريت يوه پېژندنه، د ځنګلونو د ساتنې په اړه په اروپا کې د حکومتي ناستې له خوا وشوه او له همغه راهيسې د خوړو او کرنې سازمان له لورې تصويب شوی دی، چې د دوام وړ ځنګل مديريت په دې ډول راپېژني: [۷]

په داسې ډول او قېمت د ځنګلونو او ځنګلي ځمکو څارنه او کارول، چې د ژوند تنوع، ګټورتوب، د بيا توليد وړتيا، بيارغونه او په اوس او راتلونکي کې د ترسره کولو ځواک، په سيمه یيزو، ملي او نړيوالو کچو اړوند ايکالوژيکي، اقتصادي او ټولنيزې دندې او د هغه څه ساتنه کوي، چې د نورو ايکو سيستمونو د ويجاړۍ سبب نه کېږي.

ياد مفهوم، په يو څه ساده اصطلاحاتو کې د ځنګل توليداتو او ګټو لپاره د ټولنې د زياتېدونکو غوښتنو او د ځنګل د روغتيا او نه ورته والي تر منځ د توازن او ميزان د ترلاسه کولو په توګه تشرېح کېدلی شي. ياد ميزان د ځنګلونو د پايښت (ژوندي پاتې کېدنې) او پر ځنګل د تکيه ټولنو د نېکمرغۍ (هوساينې) په برخو کې ناډاډمن دی.

د ځنګل د مديرانو لپاره د يوه ځانګړي ځنګل د څانګې په تلپاتې ډول اداره کول، د حس کېدلو وړ په يوه لاره کې د دې مشخص کولو معنا لري، چې ځنګل نن څه ډول وکاروو، چې په راتلونکي کې ورته ګټې، روغتيا او ګټورتوب ډاډمن کړو. د ځنګل مديران بايد ځيني وختونه د مبارزه کوونکو عواملو – سوداګريزو او ناسوداګريزو ارزښتونو، چاپېريالي پاملرنې، د ټولنې اړتياوې، د ځنګل اړوند سالمو پلانونو د توليدولو په موخه ان نړيواله اغېزه وارزوي او د يوې پراخې لړۍ يا ترتيب يې سره يو ځای يا يو لاس کړي. په زياتره حالتونو کې د ځنګل مديران له ښاريانو، سوداګريو، سازمانونو او په ځنګل او د ځنګل د برخې شاوخوا اداره کېدونکو لېواله ډلو سره په سلا او مشوره، د ځنګل په اړه خپلو پلانونو ته وده ورکوي. توکي او تصور يا تجسم د غوره مديريتي لارو چارو لپاره په وروستيو کې بشپړېږي (تکامل کوي). [۸][۹]

د ملګرو ملتونو د خوړو او کرنې سازمان د غړو دولتونو (Member States) په غوښتنه په ۲۰۱۴ ز کې د تلپاتې ځنګل د مديريتي توکو صندوق (Sustainable Forest Management Toolbox) ته وده ورکړه او عملي يې کړ، چې دا د دوام وړ ځنګل مديريت عملي کوونکو هېوادونو د ملاتړ په موخه د توکو، غوره لارو چارو او د دوی د کاريال بېلګو يوه پر ليکه ټولګه وه. [۱۰]

دا چې ځنګلونه او ټولنې په ثابت پرله ‎پسې اوښتون کې دي، نو د دوام وړ ځنګل مديريت غوښتونکې پايله ثابته نه ده. هغه څه چې په تلپاتې ډول يو اداره شوی ځنګل رامنځته کوي، د وخت په تېرېدو سره به ځکه بدلون وکړي، چې ارزښتونه د عامه بدلون په واسطه ساتل شوي دي. [۱۱]

معيارونه او شاخصونه سمول

معيارونه او شاخصونه هغه توکي دي، چې د دوام وړ ځنګل مديريت د ادراک، ارزونې او عملي کولو په موخه کارېدلی شي. ارونه اړين عناصر او د حالتونو يا پړاوونو يوه ټولګه راپېژني او مشخص کوي، چې په واسطه يې کېدای شي تلپاتې يا د دوام وړ ځنګل مديريت وارزول شي. په دوره يي ډول اندازه شوي شاخصونه بل هر معيار ته په احترام سره د بدلون لوری څرګندوي. [۱۲]

د تلپاتې (د دوام وړ) ځنګل د مديريت معيارونه او شاخصونه په پراخ ډول کارول کېږي او زيات هېوادونه ملې راپورونه چمتو کوي، چې د دوام وړ ځنګل مديريت پر لور (په اړه) د دوی وده ارزوي. نهه نړيوال او سيمه یيز معيارونه او شاخصونه شته، چې په ټوليز ډول له ۱۵۰ نه زيات هېوادونه رانغاړي. د پرمختللو معيارونو له ډلې درې معيارونه يې د معتدلو او شمالي ځنګلونو (چې Montréal Process هم ورته وايي) د ساتنې او دوام لرونکي مديريت لپاره پر معيارونو او شاخصونو باندې بوخته ډله، (Forest Europe) او د تودو سيمو د ځنګل نړيوال سازمان (International Tropical Timber Organization) دي. هغه هېوادونه چې د ورته نوښت غړي دي، په عادي ډول په ورته وخت کې د راپور جوړولو او ورته شاخص کارولو هوکړه لري. د هېوادونو په دننه کې د مديريتي واحد په کچه د پايښت وړ ځنګل د مديريت په سيمه یيزه کچه د معيارونو او شاخصونو ته په ودې ورکولو کې direct شوي دي. د نړيوال ځنګل پوهې د څېړنې مرکز (Center for International Forestry Research)، د موډل ځنګل نړيواله شبکه او د بریتانوي کلمبيا په پوهنتون کې څېړونکو يو شمېر توکو او تخنيکونو ته وده ورکړې ده، چې پر ځنګل تکيه شويو ټولنو سره د هغوی په سيمه یيزه کچه د معيارونو او شاخصونو په جوړولو کې مرسته کوي. معيارونه او شاخصونه د درېيمې ډلې ځنګل د تاييد پروګرامونو بنسټ جوړوي. لکه: د کاناډايي معيارونو د ټولنې معيار، د پايښت وړ ځنګل مديريت معيارونه او د پايښت وړ ځنګل پوهنې نوښت معيار. [۱۳][۱۴][۱۵][۱۶][۱۷][۱۸][۱۹][۲۰][۲۱][۲۲]

ښکاري چې، د پايښت وړځنګل مديريت د کليدي عناصرو په اړه وده واله (مخ پر وده) نړيواله هوکړه يا اجماع شته ده. د دوام وړ ځنګل مدیريت اووه عامې موضوعې برخې د نهه(۹) دوام لرونکو سیمه ییزو او نړيوالو معيارونو او شاخصونو د نوښتونو پر بنسټ رامنځته شوې دي. يادې اووه عامې موضوعي برخې دا دي:

  • د ځنګلي سرچينو پراختيا.
  • د بيولوژيکي ژوند بېلوالی (تنوع).
  • د ځنګل روغتيا او بيارغونه.
  • د ځنګل سرچينو ګټورې دندې.
  • د ځنګل سرچينو ژغورونکې دندې.
  • ټولنيزې -اقتصادي دندې.
  • روا کړنلاره او بنسټيز چارچوکاټ.

د عامو موضوعي برخو (معيارونو) په اړه د نظريو دا موافقه (اجماع) په اغېزناک ډول د دوام وړ ځنګل د مديريت يوعام او ضمني پېژند وړاندې کوي. يادې اووه موضوعي برخې د ځنګلونو په اړه د ملګرو ملتونو د جرګه ځای (United Nations Forum on Forests) په څلورمه غونډه کې د ځنګل د نړيوالې کمېټې له خوا او د ځنګلونو په اړه د يادې کمېټې په شپاړسمه غونډه کې منل شوي وو. ذکر شوې اووه موضوعي برخې، اوس هم د ځنګلونو پر ټولو ډولونو باندې د ناقانونه زور وسيلې (Non-Legally Binding Instrument on All Types of Forests) کې د وسيلې د موخې ترلاسه کولو کې د مرستې په موخه د يوه ریفرنس چارچوکاټ په توګه نمانځل کېږي. [۲۳][۲۴]

۲۰۱۲ ز کال د جنوري پر ۵ نېټه د (Montréal Process)، (Forest Europe)، (International Tropical Timber Organization) او د ملګرو ملتونو د خوړو او کرنې سازمان او د اووه موضوعي برخو منونکو د مرستې يوه ګډه وینا لاسليک کړه، چې له مخې يې د ځنګل اړوند د نړيوالو معلوماتو راټولونې او راپور ورکولو ته وده ورکړي او د څارنې د غوښتنو او ګډ راپور ورکولو د مسووليت پېټي د زياتوالي مخنيوی وکړي.

سرچینې سمول

  1. ↑ "LEDS GP Agriculture, Forestry and Other Land Use Working Group factsheet" (PDF). Low Emission Development Strategies Global Partnership (LEDS GP). د لاسرسي‌نېټه ۲۳ مارچ ۲۰۱۶. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  2. ↑ (په 24 February 2021 باندې). Keeping Trees in the Ground: An Effective Low-Tech Way to Slow Climate Change.
  3. ↑ Dennehymarch, Kevin. "Using more wood for construction can slash global reliance on fossil fuels". Yale News. Yale School of Forestry & Environmental Studies (F&ES), University of Washington’s College of the Environment. د لاسرسي‌نېټه ۱۵ اگسټ ۲۰۲۱. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  4. ↑ The State of the World's Forests 2020. Forests, biodiversity and people – In brief. Rome: FAO & UNEP. 2020. doi:10.4060/ca8985en. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-92-5-132707-4. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  5. ↑ Antony, J R., Lal, S.B. (2013). Forestry Principles And Applications. د کتاب پاڼې 166. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)صيانة CS1: أسماء متعددة: قائمة المؤلفون (link)
  6. ↑ Lua error in Module:Lang at line 48: attempt to index field 'lang_name' (a nil value).
  7. ↑ "Ministerial Conference on the Protection of Forests in Europe". Mcpfe.org. د لاسرسي‌نېټه ۳۰ نومبر ۲۰۱۱. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  8. ↑ "Evans, K., De Jong, W., and Cronkleton, P. (2008) "Future Scenarios as a Tool for Collaboration in Forest Communities". S.A.P.I.EN.S. 1 (2)". Sapiens.revues.org. 1 October 2008. د لاسرسي‌نېټه ۳۰ نومبر ۲۰۱۱. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  9. ↑ "Mozgeris, G. (2008) "The continuous field view of representing forest geographically: from cartographic representation towards improved management planning". S.A.P.I.EN.S. 1 (2)". Sapiens.revues.org. د لاسرسي‌نېټه ۳۰ نومبر ۲۰۱۱. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  10. ↑ "Sustainable Forest Management Toolbox" (PDF). Food and Agriculture Organization of the United Nations. د لاسرسي‌نېټه ۲۴ جون ۲۰۱۴. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  11. ↑ Rametsteiner, Ewald; Simula, Markku (2003). "Forest certification—an instrument to promote sustainable forest management?". Journal of Environmental Management. 67 (1): 87–98. doi:10.1016/S0301-4797(02)00191-3. PMID 12659807. د لاسرسي‌نېټه ۲۰ اپرېل ۲۰۲۰. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  12. ↑ Guidelines for Developing, Testing and Selecting Criteria and Indicators for Sustainable Forest Management Ravi Prabhu, Carol J. P. Colfer and Richard G. Dudley. 1999. CIFOR. The Criteria & Indicators Toolbox Series.
  13. ↑ Criteria and Indicators for Sustainable Forest Management: A Compendium. Paper compiled by Froylán Castañeda, Christel Palmberg-Lerche and Petteri Vuorinen, May 2001. Forest Management Working Papers, Working Paper 5. Forest Resources Development Service, Forest Resources Division. FAO, Rome (unpublished).
  14. ↑ ITTO
  15. ↑ "Montréal Process Indicators" (PDF). د اصلي (PDF) آرشيف څخه پر ۲۰ اپرېل ۲۰۱۲ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۰۴ فبروري ۲۰۲۲. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  16. ↑ MCPFE indicators Archived 14 June 2010 at the Wayback Machine.
  17. ↑ "International Model Forest Network". Imfn.net. د لاسرسي‌نېټه ۳۰ نومبر ۲۰۱۱. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  18. ↑ "CIFOR Criteria and Indicators Toolbox Series". Cifor.cgiar.org. د لاسرسي‌نېټه ۳۰ نومبر ۲۰۱۱. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  19. ↑ International Model Forest Network Criteria and Indicators Archived 23 October 2006 at the Wayback Machine.
  20. ↑ "SFM Indicator Knowledge Base". د اصلي آرشيف څخه پر ۳۰ اپرېل ۲۰۱۹ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۰۴ فبروري ۲۰۲۲. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  21. ↑ "Canadian Standards Association". Csa-international.org. د اصلي آرشيف څخه پر ۱۸ نومبر ۲۰۱۱ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۳۰ نومبر ۲۰۱۱. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  22. ↑ "Sustainable Forestry Initiative Introduction Page 1" (PDF). د اصلي (PDF) آرشيف څخه پر ۲۵ جنوري ۲۰۱۲ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۳۰ نومبر ۲۰۱۱. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  23. ↑ United Nations Forum on Forests (2004)
  24. ↑ Committee on Forestry (2003)
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=د_دوام_وړ_ځنګل_مديريت&oldid=321433" نه اخيستل شوی